احساس گزگز یا مور مور شدن در پاها، به‌ویژه در شب، یکی از شکایت‌های رایج در بین افراد مختلف است که می‌تواند از یک ناراحتی گذرا تا نشانه‌ای از یک بیماری عصبی یا متابولیکی باشد. این حالت نه تنها آزاردهنده است، بلکه می‌تواند خواب فرد را مختل کرده و کیفیت زندگی را کاهش دهد. در این مقاله به بررسی علل رایج، نشانه‌ها، روش‌های تشخیص و درمان گزگز پا در شب می‌پردازیم.

گزگز پا چیست؟

گزگز پا (Tingling or Paresthesia) به حالتی گفته می‌شود که فرد احساس سوزن‌سوزن شدن، مور مور شدن یا خواب‌رفتگی در پاها دارد. این احساس معمولاً بدون تحریک خارجی ایجاد می‌شود و اغلب با بی‌حسی، ضعف یا درد همراه است. وقتی این حالت در شب یا هنگام استراحت تشدید می‌شود، می‌تواند نشانه‌ای از اختلال جدی‌تر باشد.

علل رایج گزگز پاها در شب

1. نوروپاتی محیطی

نوروپاتی محیطی به آسیب یا اختلال در عملکرد اعصاب محیطی گفته می‌شود. یکی از علائم شایع آن گزگز پاها، به‌ویژه در زمان استراحت یا خواب است. شایع‌ترین علت نوروپاتی، دیابت است.

2. سندرم پای بی‌قرار (RLS)

در این بیماری، فرد در هنگام استراحت یا در شب دچار احساس ناخوشایند در پاها می‌شود که با حرکت دادن آن‌ها کمی بهتر می‌شود. گزگز، احساس کشش یا درد خفیف از علائم اصلی این اختلال است.

3. فشردگی اعصاب (مانند سیاتیک)

فشردگی ریشه‌های عصبی در ناحیه کمر یا لگن می‌تواند باعث گزگز پاها شود. زمانی که فرد دراز می‌کشد، فشار روی اعصاب ممکن است بیشتر شود و گزگز تشدید گردد.

4. کمبود ویتامین‌ها

کمبود برخی ویتامین‌ها مانند ویتامین B1، B6، B12 و ویتامین E ممکن است عملکرد اعصاب را مختل کرده و باعث گزگز یا بی‌حسی شود. این کمبود معمولاً در افراد دارای رژیم غذایی نامناسب یا مشکلات جذب روده‌ای دیده می‌شود.

5. گردش خون ضعیف

جریان خون ناکافی در پاها، به‌ویژه در شب هنگام خواب، می‌تواند منجر به خواب‌رفتگی و سوزش شود. این مشکل معمولاً در افراد مسن یا کسانی با بیماری‌های عروقی مشاهده می‌شود.

6. مصرف برخی داروها

داروهایی مانند شیمی‌درمانی، داروهای ضدویروسی یا برخی آنتی‌بیوتیک‌ها ممکن است عوارض جانبی عصبی داشته باشند که به‌صورت گزگز بروز کند.

علائم همراه که باید جدی گرفته شود

اگر گزگز پا با هر یک از علائم زیر همراه باشد، باید سریعاً به پزشک مراجعه کرد:

• ضعف عضلانی یا ناتوانی در حرکت دادن پا

• درد شدید یا تیر کشنده

• از دست دادن تعادل

• گزگز مداوم و تشدید شونده

• سابقه دیابت یا بیماری‌های عصبی

روش‌های تشخیص

پزشک با بررسی سابقه پزشکی، معاینه بالینی و در صورت نیاز با استفاده از تست‌هایی مانند:

• آزمایش خون برای بررسی دیابت یا کمبود ویتامین

• نوار عصب و عضله (EMG)

• MRI از ستون فقرات یا مغز

• بررسی عملکرد تیروئید

می‌تواند علت اصلی را مشخص کند.

روش‌های درمان

درمان گزگز پاها در شب به علت زمینه‌ای آن بستگی دارد:

• درمان نوروپاتی: کنترل دیابت، مکمل‌های ویتامینی، داروهای ضد‌درد عصبی

• سندرم پای بی‌قرار: داروهای خاص، تغییر سبک زندگی، دوش آب گرم یا ماساژ قبل خواب

• فیزیوتراپی و ورزش: برای کاهش فشار بر اعصاب فشرده‌شده

• اصلاح رژیم غذایی: مصرف ویتامین‌های گروه B، آهن و منیزیم

• قطع یا تعویض داروهای مؤثر بر اعصاب با مشورت پزشک

تغییر سبک زندگی برای بهبود علائم

• پرهیز از نشستن یا ایستادن طولانی مدت

• ترک سیگار و مصرف الکل

• ورزش منظم مانند پیاده‌روی

• استفاده از جوراب‌های واریس یا طبی در صورت نیاز

• کاهش مصرف کافئین در شب

نتیجه‌گیری

گزگز پاها در شب ممکن است یک علامت ساده و گذرا یا نشانه‌ای از یک بیماری جدی عصبی یا متابولیکی باشد. با شناسایی علت دقیق و آغاز درمان مناسب، می‌توان تا حد زیادی این علائم آزاردهنده را کنترل کرد. در صورتی که این احساس به‌طور مکرر و مزمن ظاهر می‌شود، مراجعه به پزشک متخصص مغز و اعصاب یا داخلی توصیه می‌شود.
منبع: clinic-aram.com